ERDI AROKO HIRIAK

HIRIA ERDI AROAN

 1. Erdi Aroko XI. populaketa mota berri bat sortu zen, hiriak, alegia.

2. Hirien ezaugarriak Feudoekin konparaturik:
 - Hirietan jarduerarik inportanteenak dira artisautza eta merkataritza .
 - Hirietako etxeak elkarren ondoan ezartzen dira kale bateko bi aldeetan zehar.

 3.Hiriak sortzeko kausa asko daude, adibidez:
  1. Erregeek hiriak sortzea bultzatu zuten, nobleei agintea kentzekO.
 2. Lurralde batzuk hutsik zeuden, jenderik gabe, eta erregeek hiriak sortu zituzten lurralde horiek populatzeko eta bertan agintea izateko. Adibidez, musulmanei kendutako lurraldeetan egin zuen, Santiago bidearen inguruan.
 3. Nekazariek produktu gehiago lantzen dutenez, soberakinak dituzte( excedentes) eta hirira joaten ziren bere produktuak saltzeko. Han, eskulangileek nekazal produktuak erosten zituzten eta artisauen produktuktuak saldu( producto artesano).
 4. Feudoetan, nekazariak baldintza gogorretan bizi ziren eta handik ihes egiten zuten. ( Escapar) hirira bizitzera.


 4.Hiriak KOKATU ziren toki ezberdinetan: - Batzuk antzinako hirien gainean, adibidez, erromatar hirien gainean ( Iruñea)

- Beste batzuk hiri berriak izanziren: o horiek kokatzen ziren gazteluen edo monasterioen ondoan.

o Bideetan, portuetan edo bidegurutzetan ( Brujas, Burgos, Hanburgo)

5. HirienEGITURA da hirien forma. Hiriak 2 gunetan banatzen dira:

 - Erdialdea: Han eraikin (edificio) inportanteak daude: Udaletxea, Katedrala, Gremioen etxea, unibertsitatea,, ospitala, merkatua (plaza irekian edo klaustroetan)
 - Auzoak: eskulangileen auzoak, gutxiengo etnikoedo erlijiosoko auzoak ( Juderia, Moreria)

 6. Hirien EZAUGARRIAK ETA OSAGAIAK :

 - Hiriak babesteko harresiz inguraturik zeuden.
 - Hirien kaleak, estuak ,erregularrak, trazado batzuetan, baina oso zikinak ziren, ez zeuden tuturik, argirik,
 - Etxeak egurrezkoak, ziren, 2 edo 3 solairu (piso), eta beheko solairuan tailerra eta denda eta goiko solairuan etxebizitzan.

 - Hirian PLANO erregularra jarraitzen dute: Ortogonala: koadrikula egiten, kale paraleloak eta perpendikularrak Erradiala : zentro batetik kaleak irtetzen dira

7. Nola sortu ziren hiriak? Hirien biztanleek erregeari eskatu zioten Komuna – Gutuna: dokumentu bat da. Dokumentu honetan hiritarren eskubideak azaltzen dira, eta hiriaren gobernuaren autonomia ziurtatzen da.

 8. Hiriaren gobernua:
 - Kontseilu batek gobernatzen du. Gobernu horretan alkatea eta zinpekoak daude ( concejal)
 - Gobernuaren funtzioak dira: zergak biltzea( impuestos) eta hiria defendatzea.
 - Gobernuan familia aberatsak daude, hiriko patrizioak.
 - Herritarrek aukeratzen dituzte gobernuaren kideak, baina ezartzen ziren baldintzekin, beti familia patrizioak, aberatsak, merkatari aberatsak, gremioen buruak,…

 HIRIARI BURUZKO GALDETEGIA

  

1.      1. Zer da  hiria?

2.  Konpara ezazu feudoarekin

	HIRIA	FEUDOA
ESPAZIO ANTOLAKETA
LANBIDE NAGUSIAK

3. Zergatik sortu ziren hiriak?. Bila ezazu informazioa, Zure hitzekin azaldu

4.Zein toki aukeratu zituzten hiriak ezartzeko? Zergatik uste duzu?

5. Zein dira hiriaren atal nagusiak? Jar itzazu adibideak ezagutzen dituzun hirietan.

6. Zein dira elementu nagusiak? 

7. Nolakoak dira hiriaren kaleen  forma?

8. Nolakoa zen erdi aroko hirien giroa?

9. Zer da Komuna- Gutuna? Defini ezazu

10. Aukera itzazu esaldi zuzenak  hiriaren gobernua azaltzeko

                - Hiriaren gobernua alkatean dago

                - Alkateak gobernua aukeratzen du

                - Hiriaren gobernua pertsona batzuk osatzen dute

                - Herritarrek hiriaren gobernua libreki aukeratzen dute.

11. Zein da HIriaren gobernua funtzio nagusiak?

12. Bilbo da gertuago duzuen hiria, horregatik aztertuko dugu eta hurrengo galderak bilatuko duzue guztion artean. (folio birakaria erabiliz)

1.       Non kokatzen da Bilbo?

2.       Noiz sortu zen Bilbo?

3.       Nork sortu zuen?Bila ezazu pertsonai hori buruzko informazioa

4.       Zein dokumentu  agertzen da bere fundazioa?

5.       Aztertzen baduzu BIlboko plano, nolakoak dira  bere kaleak?

6.       Zein dira kale horien izenak? Zergatik?

7.       Zein dira Erdi Aroko Bilboko eraikin nagusiak?

8.       Non kokatzen ziren mapa honetan?

a.       _____________________,

b.       _____________________.

c.       _____________________.

d.       _____________________.

e.       _____________________.

f.        _____________________.

8. Hau da Bilboko planoa, margoz ezazu kolore batez 7 kale zaharrenak ( somera, Artekale, Belostikale, Tendereria, Karnizeria Vieja, Barrenkale, Barrenkale Barrena) ,  KATEDRALA ( ____________)  eta harresia (  _______ Kalea).

Sor ezazu testu bat Erdi Aroko Bilbori buruz, osagai hauek osatuz:

Bilboko sorreraren urtea, orain zenbat urte, sortzailea, nor zen , hiriko funtzio nagusiak, lanbide nagusiak, eraikin esangurtsuenak (etxebizitzak, jauregiak, elizak, ateak, …)kaleen  forma eta abar. (10 lerro)

-